Foto duurzaamheid

De inhaalrace naar duurzame zorg

Om in kaart te brengen waar verduurzaming binnen de zorg het hardst nodig is, analyseerde Gupta Strategists wat de impact is van de verschillende zorgsectoren op de belangrijkste duurzaamheidspijlers. In het onderzoeksrapport doet Gupta Strategists een voorstel over hoe een goed georganiseerde veranderstrategie er uit zou moeten zien en wat de hefbomen zijn voor versnelling. Ook beschrijft Gupta in het rapport wat er nu nodig is om de verduurzaming sectorbreed slagkracht te geven. Verzekeraars en VWS hebben hierin een belangrijke rol als gangmaker die ze nu met concrete acties kunnen oppakken.

De verduurzaming van de zorg loopt steeds verder achter – wanneer start de inhaalrace?

De verduurzaming van de zorgsector krijgt steeds meer aandacht, maar het komt niet echt van de grond. Dit komt omdat er ondanks veel nieuwe initiatieven vanuit bevlogen mensen nog geen gedegen verduurzamingsstrategie voor de zorgsector bestaat. Er mist een sturende wedstrijdleider en daadkrachtige gangmakers die de inhaalrace naar een duurzame zorgsector slagkracht geven.

Impactanalyse van de duurzaamheid van verschillende zorgsectoren

Coöperatie VGZ (zorgverzekeraar en zorgkantoor) wil de verduurzaming van de Nederlandse zorg versnellen en ontwikkelde daarvoor een verduurzamingsstrategie. “We willen het voortouw nemen in de verduurzaming van de zorg” aldus Jojanneke Goedings, Chief People and Sustainability Officer. Gupta Strategists bracht in opdracht van VGZ de duurzaamheidsimpact van de verschillende zorgsoorten binnen de Nederlandse zorg in kaart is op vier duurzaamheidspijlers: CO2-uitstoot, circulariteit, geneesmiddelresten in oppervlaktewater en een gezondmakende werk- en leefomgeving.

  • De CO2-uitstoot is verdeeld over alle zorgsoorten, maar de ziekenhuiszorg en de langdurige zorg (ouderenzorg en gehandicaptenzorg) hebben de grootste impact. Daarnaast draagt de farmacie keten flink bij aan de CO2-voetafdruk van de zorg.
  • Voor circulariteit analyseerden we de hoeveelheid afval die verschillende zorgsoorten voortbrachten. De ouderenzorg, ziekenhuiszorg, extramurale farmacie en hulpmiddelen waren verantwoordelijk voor de grootste totale afvalproductie. Incontinentiemateriaal draagt sterk bij aan de totale hoeveelheid afval.
  • Geneesmiddelresten in het water kunnen een risico vormen voor het ecosysteem. Dit geldt voor verschillende soorten geneesmiddelen. Ziekenhuizen en openbare apotheken verstrekken geneesmiddelen die via patiënten in het water terechtkomen. Indirect hebben ook huisartsen en specialisten als voorschrijvers hier grote invloed.
  • Een gezondmakende omgeving hebben we onderverdeeld in leef- en werkomgeving. Met name in de ouderenzorg, gehandicaptenzorg en GGZ vormt de zorg ook een leefomgeving voor cliënten. Voor de werkomgeving komen daar de ziekenhuiszorg en wijkverpleging bij.

De impactanalyses die we in samenwerking met VGZ uitvoerden laten voor het eerst zien waar er binnen de zorgsector nog het meest te winnen valt als we willen verduurzamen. Bijvoorbeeld voor de CO2-voetafdruk van de zorg of circulariteit. “Als we de circulariteit van de zorg willen verbeteren moeten we echt aan de slag met de enorme berg van 85 miljoen kilo incontinentieluiers die er jaarlijks op de afvalhoop terecht komt. Deze vormt alleen al 28% van het totale afval dat er in de zorg wordt geproduceerd”, aldus auteur Simon Jacobs van Gupta Strategists.

Zes hefbomen voor de transitie naar voor duurzame zorg

De heatmap van de duurzaamheidsimpact van de Nederlandse zorg is voor VGZ de basis geweest voor hun strategische keuzes in de verduurzaming van de zorgsector. “Het resultaat is een heatmap die inzichtelijk heeft gemaakt waar we het beste kunnen beginnen en vervolgens stapsgewijs verder kunnen uitbouwen.” zegt Esther Willems, beleidsontwikkelaar duurzaamheid bij VGZ.

Maar deze inzichten kunnen ook buiten VGZ helpen bij het stellen van prioriteiten en het concretiseren van de verduurzamingsstrategie van de Nederlandse zorgsector. Leiding geven aan deze transitie vraagt natuurlijk om meer dan alleen prioriteiten stellen. In dit rapport introduceren we zes hefbomen voor de verduurzaming van de Nederlandse zorg die samenkomen in een transitieplan.

Met alleen doelen stellen komt de verduurzaming onvoldoende op gang. Met een goed opgezet transitieplan kan de inhaalrace nog slagen. Een goed transitieplan kent zes hefbomen voor verduurzaming. Naast concrete doelen is een gestandaardiseerde meetmethodiek om de verduurzaming per sector te monitoren van groot belang, net als een helderoverzicht van de meest impactvolle maatregelen per deelsector die er nodig zijn om te verduurzamen. “Laten we voor de gehele zorgsector een geprioriteerde lijst opstellen van concrete maatregelen met impact en kostenplaatje. Een Zorgenda puntenplan dat duidelijk maakt wat er in welke sector te doen staat”, aldus auteur Niels Hagenaars, director van Gupta Strategists. Maar er zijn ook concrete afspraken nodig binnen de sector. Daarnaast is er veel aandacht nodig voor de mindset van bestuurders, beleidsmakers, zorgmedewerkers en patiënten. Tot slot zijn de juiste financiële middelen en kennis onontbeerlijk voor deze transitie.

Hoe VWS en Zorgverzekeraars gangmakers worden van de inhaalrace naar duurzame zorg

VWS draagt de verantwoordelijkheid voor de verduurzaming en kan niet vanaf de zijlijn blijven toekijken. Daarnaast kunnen ook zorgverzekeraars een belangrijke rol spelen in deze transitie. Voor zowel VWS als voor verzekeraars liggen dit jaar belangrijke kansen om de verduurzaming in de Nederlandse zorg 2022 naar een hoger niveau te tillen. Dit jaar maken veldpartijen namelijk belangrijke, sectoroverstijgende afspraken in het Integraal Zorgakkoord en de Green Deal Duurzame Zorg 3.0. We beschrijven wat zorgverzekeraars en VWS kunnen doen om als wedstrijdleider en gangmaker de verduurzaming van de zorg nu meer slagkracht te geven. Als VWS zijn verantwoordelijkheid neemt en verzekeraars leiderschap tonen, kan de inhaalrace toch nog een succes worden. “Goed om ook als zorgsector verantwoordelijkheid te nemen voor verduurzaming, waar deze sector tot op heden wat achterblijft.”, aldus Marjo Vissers-Kuijpers, Chief Executive Officer van Coöperatie VGZ.

Download de studie 'De inhaalrace naar duurzame zorg' »