De belangrijkste rode draad die we zien in de analyses en interviews, is de kracht van focus. Die focus hangt samen met ondernemerschap. Klinieken brengen focus aan in de zorg die ze bieden: niet alle zorg zoals in een ziekenhuis, maar bijvoorbeeld alleen oogheelkunde of alleen hand- en polszorg. En ze focussen in de manier waarop ze die zorg organiseren: efficiënt en patiëntvriendelijk. Veel klinieken zijn ontstaan vanuit de gedachte “dit moet toch beter kunnen voor de patiënt”. De focus daarop draagt bij aan goede toegankelijkheid, kwaliteit, betaalbaarheid, maatschappelijk waarde en innovatie.

Toegankelijkheid. Patiënten kunnen gemiddeld gezien eerder terecht bij een kliniek dan bij een ziekenhuis, voor dezelfde zorg. Dat geldt zowel voor het eerste polibezoek als voor de behandeling. Het verschil in wachttijd is vaak enkele weken.

Kwaliteit. De medische uitkomsten van klinieken zijn – voor zover meetbaar – vergelijkbaar met ziekenhuizen of zelfs beter. De patiënttevredenheid over klinieken is ook hoog: gemiddeld een 9,0. Klinieken vermelden die patiënttevredenheid vaak prominent op hun website, maar zijn minder transparant over de kwaliteit van zorg.

Betaalbaarheid. De focus op efficiënte processen vertaalt zich in lagere tarieven. Gemiddeld gezien zijn tarieven bij klinieken voor de onderzochte zorggebieden 4 tot 5% lager dan voor dezelfde zorg in ziekenhuizen. En dat terwijl het algemene prijsniveau (dus ook bij ziekenhuizen) voor deze zorggebieden het afgelopen decennium is gedaald. Het operationeel resultaat (EBITDA) loopt sterk uiteen tussen klinieken, maar lijkt vergelijkbaar met dat van ziekenhuizen, al is de steekproef te beperkt voor harde conclusies.

Maatschappelijke waarde. De zorg bij klinieken heeft relatief veel toegevoegde gezondheidswaarde (in QALY, quality adjusted life years, per euro). Ook hebben klinieken sinds COVID steeds meer patiënten behandeld, waarmee ze helpen om de uitgestelde zorgvraag op te lossen. Daarnaast dragen klinieken bij aan opleiding en behoud van personeel voor de zorg.

Innovatie. Tot slot is er bij klinieken een bovengemiddeld ondernemend en innovatief klimaat. Dat resulteert in innovaties op het gebied van zorginhoud, proces en/of digitalisering. Die innovaties vinden daarna ook elders, bijvoorbeeld in ziekenhuizen, toepassing. Welke rol kunnen klinieken in de toekomst hebben? Voor patiënten én het zorgsysteem heeft het meerwaarde als meer patiënten naar een kliniek gaan voor focuszorg met goede kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid. Daarvoor is het belangrijk dat klinieken en ziekenhuizen meer samenwerken en elkaar aanvullen. Ook op systeemniveau hebben we aanbevelingen: (1) VWS en politiek, houd marktprikkels in stand voor focuszorg, (2) zorgverzekeraars, zorg voor passende volumes en tarieven en (3) klinieken, vergroot transparantie.

Dit rapport is tot stand gekomen door samenwerking tussen Gupta Strategists en branchevereniging ZKN (Zelfstandige Klinieken Nederland). Het is op 20 oktober 2022 aangeboden het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en in ontvangst genomen door Barbara Goezinne (directeur-generaal curatieve zorg).